Şäxes

– Sälam! Üzeñ belän tanıştırıp kit äle!

– Min Şäyxetdinowa Läysän Färit kızı, läkin Sälättä mine kübräk Läysän Wesna dip yörtälär (elmaya). Kama Alanı bistäsendä tuıp üstem. 2014-nçe elda Kazan federal uniwersitetı studentı buldım, geologiya häm neft-gaz texnologiyaläre institutın tämamladım. Xäzer min diplomlı gidrogeolog häm injener-geolog.

– Sälättän kala närsä belän şögıllänäseñ?

– Balalar fotostudiyasendä eşlim. Räsem yasıym, Kazanda sängat mäktäbendä ukuımnı däwam itäm. Küp wakıtımnı üzemä häm gailämä bagışlarga tırışam.

– Sälät dönyasına kayçan kilep kerdeñ?

– Dönya dip bik şäp äyttegez! Sälkeş bulıp bargan berençe smenam – «Sälät-Bolgar 2012». Barısı da mogciza bulıp toelgan ide. Şunnan birle här cäem Sälättä uza. Xätta cäem genä dä tügel. Sälkeş, äydaman, ölkän, direktor; «Şähri Bilär» plenerı häm Arts Biler Forum-nıñ garizalar kabul itü kampaniyase kuratorı buldım.

– Tagın nindi kızıksınularıñ bar?

– Skrapbuking belän şögıllänäm. Sintezatorda uynarga öyränäm. Cırlarga yaratam, döres, başkalar min cırlagannı yaratmıy (elmaya). Teatr yaratam.

– Bıel sin «Sälät-Imänkäy» smenası direktorı. Bu alan turında söyläp kit äle.

– «Sälät-Imänkäy» başlıça Alekseewsk rayonında yaşäüçe aktiw häm sälätle balalar öçen oeştırıla. Bez intellektual häm icadi üseşkä, sportka zur igtibar biräbez. Üzençälegebez – üzebezdä: bezneñ alanga kilgän härkem – üzençälekle şäxes. Maksatıbız – üz-üzeñä ışanırga häm bügengedän dä biegräk ürlär yaularga yardäm itü.

 

– Katya, sälam! Üzeñ turında söyläp kit äle: kem sin, kaydan sin?

– Min Katya (ser itep kenä äytäm: kaywakıt öydä mine Kadriya dip yörtälär – isemem tatarçaga şulay tärcemä itelä). Miña 20 yaş. Kazanda tudım häm bu şähärne bik yaratam!

– Sälättän kala närsä belän şögıllänäseñ?

– Küp wakıtım ukuga kitä. Kazan federal uniwersitetınıñ yuridik fakultetında belem alam.

– Sälät dönyasına kayçan kilep kerdeñ?

– Sälätkä berençe tapkır 2016-nçı elda kilep kerdem. 10-nçı sıynıfta ukıgan çagım ide. Baştarak, nik min monda elegräk – 6-7-nçe sıynıflarda ukıganda uk kilmädem ikän, dip uylıy idem. Annarı añladım: här närsäneñ üz wakıtı ikän. Kiläse elga Sälätkä kilüemä 5 el – yubiley! 2016-nçı elda minem tormışıma da kilep kergäne öçen Sälätkä bik räxmätle min!

– Tagın nindi kızıksınularıñ bar?

– Döresen genä äytkändä, nindider ber ölkäne genä aerıp kürsätä almıym. Balaçaktan şulay kilä: äz-äzläp böten närsä belän dä kızıksınam. Älbättä, muzıka belän. «Fortepiano» klassı buença muzıka mäktäben tämamladım, tik küñelem härwakıt bärmä uen korallarına tarta ide. Ä soñgı wakıtta DJ caylanması alu turında uylanam. Biyu. 9-nçı sıynıfka kadär törle zamança biyu yunäleşläre belän şögıllänä idem. Psixologiya, bigräk tä balalar psixologiyase belän kızıksınam. Böten kızlar kebek ük, miña da fashion industriya bik kızıklı, kayçandır model mäktäbendä dä belem algan idem. Kızıksınularım küp, mömkinlekläremne çamalap, alarnı tormışka aşırırga tırışam.

– Bıel sin «Sälät-Olimp» alanı direktorı. Anıñ üzençälekläre turında söyläp kit äle!

– Bezneñ töp üzençälek – iñ keçkenä balalar öçen unikal moxit tudıru. Äti-änilärdän «Bezneñ balabız bigräk keçkenä bit äle. Aña oşarmı ikän soñ?» digän soraunı eş işetäbez. Işanıp äytä alabız: oşar! Çönki bezneñ töp burıçıbız – här balaga aerım yakın kilep eşläü, här balanıñ küñelenä yul tabu bit. Härberseneñ kızıksınuların kürergä, säläten açarga yardäm itärgä tırışabız.

Uku-ukıtu programmabız belän dä gorurlanam. Balalarnı fän olimpiadalarına yugarı däräcädä äzerläü öçen, smenaga çit il wäkillären, olimpiadaga äzerläü buença ekspertlarnı çakırabız. Alar da här bala belän aerım eşli, härberseneñ säläten häm mömkinleklären isäpkä ala, kiläçäktä ciñülärgä motiwatsiya birä.

Sezne üzebezneñ zur häm dus komandabız belän smenada kötep kalabız. Olimpnı bergäläp yaulıyk!

– Aygöl, sälam! Üzeñ turında söyläp kit äle: kem sin, kaydan sin?

– Sälam! Min Aygöl, «Sälät» yaşlär üzäge metodistı, «Icat» yunäleşe proektları koordinatorı, «Sälät-Akbüre» smenası direktorıyu

Min Kazanda tudım, miña 22 yaş, bıel «başlangıç sıynıf häm ingliz tele ukıtuçısı» yunäleşe buença bakalawriatnı tämamlıym.

– Sälättän kala nilär belän şögıllänäseñ?

– Fänni eş belän şögıllänäm, fänni mäkalälär yazam, törle konferentsiyalärdä katnaşam. Menä inde ber el yoga belän şögıllänäm. Şulay da eşçänlegemneñ küpçelek öleşe Sälät belän bäyle.

– Sälät dönyasına kayçan kilep kerdeñ?

– 2013-nçe elda forumda katnaştım. Ä 2014-nçe eldan başlap, el da «Sälät-Rauşan»ga bardım: sälkeş, äydaman, metodist häm 2019-nçı elda direktor bulıp. Şulay uk min Sälättä «BikaFest», «Sälätkä nur bulgan yoldızlar» kebek proektlarnıñ citäkçese dä bulıp toram.

– Tagın nindi kızıksınularıñ bar?

– Soñgı wakıtta grantlar yazu belän şögıllänä başladım, inde berençe uñışlar da bar. Sälät belän törle grant programmalarında katnaşabız, ciñgän dä bar!

– Bıel sin «Sälät-Akbüre» alanı direktorı. Anıñ üzençälekläre turında söyläp kit äle!

– «Sälät-Akbüre» – liderlık potentsialın üsterä torgan smena ul. Bu alan liderlar, bulaçak citäkçelär, bezneñ Sälät proektların oeştıruçılar, Sälät Klubı aktiwistları öçen. Programma yugarı sıynıf ukuçılarına (9-11-nçe sıynıflar) isäplängän, bu «Sälät-Akbüre»ne başka smenalardan aerıp tora da inde.

Bıel smena programmasına yañalıklar da kertäbez: ul ostazgaplärgä (pedagoglar häm ekspertlar belän eşläü) häm açıkgaplärgä (Respublikanıñ tanılgan şäxesläre belän oçraşular häm fiker alışular) bülenäçäk. 

– Sälam! Üzeñ turında söyläp kit äle: kem sin, kaydan sin?

– Min Azat. Miña 21 yaş. Tumışım belän Leninogorsktan.

– Kayda ukıysıñ?

– KFUnıñ ITIS Yugarı mäktäbendä «programmnaya injeneriya» yunäleşendä 3-nçe kursta belem alam.

– Sälät dönyasına kayçan kilep kerdeñ?

– Minem Sälätle tormışım 2014-nçe elda başlandı, şul elnı «Sälät-Rauşan»ga sälkeş bulıp bardım. Törle alannarda häm forumnarda sälkeş, äydaman, ölkän äydaman buldım, şulay uk Sälätneñ kayber proektlarında oeştıruçı bularak ta katnaşkanım bar.

– Bügenge köndä Sälättän kala närsälär belän şögıllänäseñ, närsälär belän kızıksınasıñ?

– Balalarnı informatika buença onlayn räweştä BDIga äzerläü ölkäsendä bötereläm. Duslarım belän futbol uynıym, pianinoda uynarga öyränäm.

– Bıel sin «Sälät-Yar Çallı» smenası direktorı. Üz smenañ turında tulırak söyläsäñ ide: başka smenalardan närsä belän aerıla ul, nindi üzençälekläre bar?

– Bıel «Yar Çallı» smenası bişençe tapkır
uzdırıla – berençe yubiley! Şuşı wakıt eçendä küplär bu alannı yaratıp ölgerde.
Çönki «Sälät-Yar Çallı»da böten närsä dä bar! Üzeñne intellektual yaktan
üsteräseñ kiläme? Bezneñ alanda böten yunäleş buença däreslär bar. Töşke aştan
soñ ostaxanälär – alar sine icadi yaktan açarga bulışır. Ä inde sport
künekmälären nıgıtasım kilä, diseñ ikän – bezneñ bazada menä digän sport
mäydançıkları bar. «Sälät-Yar Çallı»da härkemgä oşayaçak!

– Sälam, Ence! Üzeñ turında söyläp kit äle: kem sin, kaydan sin?

– Min Ence apa Xalikowa bulam! Älmät rayonınıñ Yaña Mixaylowka awılında tuıp üstem. Xäzer Kazanda yaşim.

– Kayda belem alasıñ/eşliseñ?

– Bügenge köndä Kazan federal uniwersitetınıñ IUiEF institutınıñ magistraturasında ekolog hönären üzläşterüne däwam itäm. Şul uk wakıtta Kazanda balalar öçen ekologik-biologik östämä belem alu üzägendä ukıtuçı bulıp eşlim.

– Sälät dönyasına kayçan kilep kerdeñ?

– Sälättä min 2014-nçe eldan birle. Şul eldan birle sarı, zäñgär, kızıl futbolkalarına iya buldım. Alarnıñ härberse küñeldä alıştırgısız cılı xislär kaldırdı. Sälät proektlarında da eş kına oeştıruçı, katnaşuçı rollärendä bulganım bar.

– Bügenge köndä Sälättän kala närsälär belän şögıllänäseñ, närsälär belän kızıksınasıñ?

– Minem zur mäxäbbätem - sport. Xäräkättä – bäräkät, dip äytälär bit – yukka tügel. Yal itäm disäm – sport belän şögıllänäm. Ul fitnes, yögerü, yözü, soñgı arada streytçingnı üzläşterä başladım. Säyaxät itärgä yaratam. Yuk, dönya buylap tügel. Kazan buylap kına bulsa da, yaña kızıklı, matur urınnarnı ezläü, alarnıñ tarixı belän tanışu bik oşıy. Yakın-tirädä genä dä şul kadär kızıklı närsälär bar bit ul! Mogciza östenä – mogciza!

– Bıel sin «Sälät-Ostalar bistäse» smenası direktorı. Üz smenañ turında tulırak söyläsäñ ide: başka smenalardan närsä belän aerıla ul, nindi üzençälekläre bar?

– «Sälät-Ostalar bistäse»neñ direktorı buluım – ikençe tapkır inde. Ä gomumän «Ostalar»da bıel dürtençe cäemne karşı alaçakmın. Alanıbıznıñ biş ellık tarixı bar. El saen bez kızıklı uku-ukıtu programması äzerlibez. Ul injenerlık, dizayn, kul eşläre yunäleşläre belän bäyle. Injenerlık proektlarıbız yardämendä bez härber balaga icat belän texnika hönärläre yanäşä bula alganın añlatabız. Gomumän, injenerlık hänäre belän tanıştırabız, injenerlık fikerläwen tärbiyalibez. Barısı da proektlar formatında uza. Ul format balalar öçen härçak kızıklı, iñ möhime: andıy format – materiallarnı üzläşterü yullarınıñ iñ näticälese bügenge köndä. Närsä soñ ul injenerlık proektı: balalar programmalaştıru programmaların kullanıp, eşlänmäne proektlaştıralar, kul belän eşkärtälär, barlık öleşlären cıyalar. Mondıy däreslärne injenerlık belgeçläre bıel da ütkäräçäklär. Alar härçak altın kullı kreatiw şäxeslär. Dizayn häm kul eşläre yunäleşenä yaña sulış kerteläçäk. Alarnı da proekt formatında ütkäräçäkbez. Ukıp kına wakıtıbız uzmayaçak. Kızıklı küñel açu çaralarıbız, uennarıbız inde äzer. Ziräk äydaman abıy-apalarıbız barlık säläten kullanıp, sezne şatlandırırga, şakkattırırga äzer. Bez zarıgıp kötäbez sine, sälkeşem! Cäy çınında bezdän başlana!

– Sälam, Ayaz! Üzeñ turında söyläp kit äle: kem sin, kaydan sin?

– Minem isemem Ayaz, miña 20 yaş. Üzem Alabuga şähärennän, inde öç el Kazanda yaşim.

– Kayda belem alasıñ?

– Xäzerge wakıtta KFUnıñ geologiya, neft häm gaz institutında öçençe kursta belem alam. Parallel räweştä «Sälät« yaşlär üzägendä yaşlär belän eş itüçe belgeç bulıp eşlim.

– Sälät dönyasına kayçan kilep kerdeñ?

– Sälätkä 2015-nçe elda kildem. Berençe alanım «Sälät-Rauşan» ide. Şul uk cäyne äle ul wakıtta ütkärelgän «Agıydel» forumında katnaştım. Şunnan soñ kabat «Rauşan»da, «Bolgar - Tugan tel»dä buldım.  2017-nçe eldan birle el saen «Sälät-Gayrät» alanına kaytam. Başta sälkeş bulıp, annan soñ – äydaman, ölkän äydaman häm bu elnı, barısı da yaxşı bulsa, direktor bulam.

Annan tış, «Sälät-Bua» klubınıñ kuratorı, küp kenä proektlarnıñ oeştıruçısı buldım.

– Bügenge köndä Sälättän kala närsälär belän şögıllänäseñ, närsälär belän kızıksınasıñ?

– Wideomontaj belän şögıllänäm. Bu miña, çınnan da, bik kızık, xätta kön däwamında montaj yasap, ideyalär uylap çıgarıp 6 sägat tä utıra alam. Sport turında da onıtmıym, här atnanı duslar belän cıelıp futbol uynıybız.

– Bıel sin «Sälät-Gayrät» smenası direktorı. Üz smenañ turında tulırak söyläsäñ ide: başka smenalardan närsä belän aerıla ul, nindi üzençälekläre bar?

– Bez bu elnı «Yoldızlı»da berençe! Barıbız da belgänebezçä, xäzer anda kapital remont bara häm anıñ näticäsen näk menä «Sälät-Gayrät» sälkeşläre küräçäk!

Ikençese, ul, älbättä, bezneñ alannıñ formatı, anıñ eçtälege. Sälättä «Gayrät»neñ ıruglar (klannar) sisteması, Sämrux koşı turında işetmägän ber keşe dä kalmagandır! Sez Xörriyat, Omtılış, Sizger, Ägwa süzläre närsä añlatkanın beläsezme? Ä «Gayrät» sälkeşläre belä!

Öçençese häm iñ zurısı - bezneñ uku-ukıtu programmabız. «Sälät - Gayrät» – tulaem kino häm telewidenie belän bäyle smena. «Gayrät» 2015-nçe eldan başlansa da, bu formatta bez ikençe el gına eşläp kiläbez. Gadi süzlär belän äytkändä, smenabızda balalar telefonga gına wideo töşerep yörmilär, ä professional apparatura belän tanışıp, anıñ belän kullanalar häm kıska metrajlı filmnar töşerälär. Balalar wideomontaj, wideo töşerü ostalıgı, rejissura, akterlık ostalıgı, prodyusirowanie däreslärenä yörilär.

Uku-ukıtu programması wakıtına här törkemgä kino ölkäsendä eşläüçe belgeçlär kuşıla.

Smena wakıtında öç kinofestiwal uza - bu uku-ukıtu programmasınıñ kulminatsion noktası. Balalar töşergän filmnarga kazıylar bäya birä.

Bu elnı bez, kino yasau ostalıgınnan kala,  jurnalistika, instagramda üz sotsial çeltäreñne alıp baru, maskalar yasau häm tagın küp kenä yañalıklar kertäbez!

– Aysılu, sälam! Üzeñ turında söyläp kit äle: kem sin, kaydan sin?

– Miña 21 yaş, Çirmeşän rayonı, Iske Kadi awılınnan.

– Kayda belem alasıñ?

– Mäktäpne tämamlagaç, Kazan säüdä-iktisad texnikumına ukırga kerdem. Bulaçak professiyam - restoran menedjerı, restoranda bula torgan barlık neçkäleklärne belüçe professional. 2018-nçe elda WorldSkills çempionatında katnaşıp, Rossiya çempionı isemenä laek buldım. Texnikumnı uñışlı tämamlap, Kazan awiatsiya uniwersitetına çittän torıp ukırga kerdem. Kiläçäktä törle personal belän idarä itüçe bulam.

– Sälät dönyasına kayçan kilep kerdeñ?

– Sälätkä 2013-nçe elda kildem: berençe alanım «Sälät Şäxes» (KWN) alanı buldı.

– Bügenge köndä Sälättän kala tagın närsälär belän kızıksınasıñ?

– Aktiw tormış räweşe alıp baram. Törle stildäge fotosessiyalärdä eşlim: kübräk, älbättä, model bularak katnaşam. Fotoga töşeräm, WorldSkills çempionatlarına äzerlek alıp baram (üzem katnaşuçı bulgaç – konkurstagı biremnärne döres itep, kriteriylärgä turı kiterep eşlärgä öyrätäm), şulay uk üz-üzeñne niçek totarga, ciñü öçen nindi sıyfatlarnı üsterergä kiräk digän oçraşularda da aktiw katnaşam. Üz täcribämne kiläçäk buınga tapşıra aluıma çiksez şatmın. Şulay uk professiyam buença eşlim, wakıt bulganda instagramm çeltärendä uylarımnı yazam.

– Bıel sin «Sälät-Ruxiyat» smenası direktorı. Üz smenañ turında tulırak söyläsäñ ide: başka smenalardan närsä belän aerıla ul, nindi üzençälekläre bar?

– «Sälät-Ruxiyat» - minem öçen bäxet açkıçı, çönki üzem bu alanda üstem, şäxes buldım. «Ruxiyat» üzeneñ icadi yunäleşläre belän dan kazangan. Bezneñ alanda bulgan biyulärne Sälättä barısı da belä: biyuneñ yunäleşläre şulkadär küp, professional biyuçe häm xoreograf Almaz abıy Nizamow bezneñ alanda bu icadi dönyanı inde 2015-nçe eldan birle alıp bara. Ul kuygan biyulär küz yawın alırlık, bu inde raslangan süzlär. Bıel biyulär tagın da därtländergeç bulır dip kötelä. Biyu däreslärendä çıkkan ut çatkıların kürsägez ide! Biyuçe sälkeşlär bu atmosferanı berkayçan da onıtmayaçak.

Teatr yunäleşe - minem iñ yaratkan yunäleşläremneñ berse. Bu däreslärdä teatrga kagılgan terminnar gına tügel, ä üz östeñdä eşläü öçen bulgan künegülär dä alıp barıla. Sälkeşlär üzlären törle rollärdä sınap karıylar: ä ostaz alarnı niçek uynarga, rolne üz eçeñnän ütkärergä, barlık emotsiyalärne ixlastan kürsätergä öyrätä. «Ruxiyat» üz spektaklen forumda el saen uñışlı kuya: zur çatırda tamaşaçılarnı cıep, bäyräm büläk itä. Ä kilgän kunaklar «Ruxiyat» sälkeşlärenä bertuktamıy alkışlıy. Säxnädä uynarga xıyallanuçı sälkeşlär öçen bu bik zur täcribä: yanıp torgan küzlär, ixlas räxmät süzläre bezneñ öçen iñ zur kürsätkeç.

«Çto? Gde? Kogda?» yaki mantıyk däreslären «Ruxiyat»neñ iñ täcribäle ostazı - Rädis abıy Käbirow alıp bara. Rädis abıy däresläre bezne erak balaçakka alıp kitä sıman: anıñ elmayuı, logikaga kagılgan soraularnı şundıy neçkälek belän ukuı, härber sälkeşne üz balası itep kürüe balalarnı zur köç belän üzenä tartıp tora: şuñadır da inde bezneñ sälkeşlär forumda el saen yugarı kürsätkeçlär kürsätäder. ÇGK sorauların işekänegez bardır. Ä menä bezneñ Rädis abıy ul soraularnı üze dä bik yaxşı uylap yaza: mäsälän, bezneñ «Bumajnik» bazasında çiya bakçası bar, Rädis abıy şul çiyalär turında, Çexownıñ «Wişnewıy sad» äsäre belän bäyläp, sälkeşlärgä kızık häm original sorau birgän ide. Şul wakıtta sälkeşlärneñ emotsiyasen kürsägez ide. ÇGK barısına birelmäsä dä, «Ruxiyat»neñ 100 sälkeşe öçen bu sorau üze ber ciñü sıman toeldı. «Ruxiyat»neñ mantıyk däresläreneñ üzenä genä xas yame bar. Sälkeşlär anı bik zarıgıp kötä.

Cır yaisä wokal däresläre. Bu däres wakıtında gel gitara moñı xökem sörä. Anda bulgan moñ, matur tawış, sixri atmosferanı kürü kiräkter. Korpus aşa ütkändä, wokal däresläre härber keşene üzenä cälep itä, härberse ber mizgelgä tuktap kalıp, bu moñnı tıñlıy, istä kaldırırga tırışa ide. Ä sälkeşlär bu wakıtta nindider başka dönyada yaşi kebek: küzlärendä ut, yöräklärendä kanat («Ruxiyat» simwolı kebek: kanatlı yöräk), ä küñellärdä çıp-çın muzıkal bäyräm! Ostaz alar belän sulau texnikaların, tembrlar, melizmalar, matur tawış töşençälärenä töşenä. Häm, älbättä, bezneñ sälkeşlär forumda berniçä cırnı «bergä kuşıp», poppuri belän säxnädä çıgış yasıylar. Bu wakıtta alar üzlären çın yoldız itep xis itä.

Räsem däresläre. Tınıçlık, kontsentratsiya, dönyanı ikençe törle kürä belü - bezneñ räsem däreslärendä. Monda siña berkem komaçau itmi: sin monda üzeñ xuca, sineñ karaş - sineñ dönya. «Ya xudojnik, ya tak wiju!» süzläre monda turı kiläder. Bu däreslärdä kägazgä genä tügel, xätta tukımaga da räsem yasıylar: forumda bula torgan sport yarışlarına «Ruxiyat» komandasınıñ futbolkalarına räsem töşerü - sälkeşlär öçen gorurlık. Kanatlı yöräk, alsu-şämäxä tös - ak futbolkada bik matur kürenä.

«Sälät-Ruxiyat» başka alannardan närsäse belän aerıla
digän sorauga cawap birü öçen... «Ruxiyat»tä bulu kiräkter. Yukka gına «Ruxiyat»
alanı «icat, moñ, köç, därt» süzläre belän assotsiyalänmider. Ber närsäne
kurıkmıyça äytä alam: «Ruxiyat» - gadi alan tügel. Monda kilgän härber keşe
üzenä urın taba: icat här keşe küñelendä bar, ä anı ezläp tabu häm üsterü -
bezneñ töp burıçıbız. «Ruxiyat» sälkeşe - bäxetle sälkeş. Räxim it! Bergä
bäxetle bulıyk!